๑. หลักฐานธรรมกายในคัมภีร์พุทธโบราณ ๑ ฉบับวิชาการ คลิกลิงค์
๒. หลักฐานธรรมกายในคัมภีร์พุทธโบราณ ๑ ฉบับรวมงาานวิจัยโดยย่อ คลิกลิงค์
โดยคณะวิจัย DIRI สถาบันวิจัยนานาชาติธรรมชัย
พระครูวิเทศสุธรรมญาณ วิ. (สุธรรม สุธมฺโม) ( ธรรมกายในคัมภีร์พระธัมมกายาทิ)
พระมหา ดร.สุธรรม สุรตโน ป.ธ.9
พระเกษตร ญาณวิชฺโช ( ตถาคตครรภะในพระไตรปิฎกบาลี )
พระเกียรติศักดิ์ กิตติปญฺโญ (การทำสมาธิในพุทธศาสนาจีน)
พระปอเหม่า ธมฺมฐิโต (ร่องรอยธรรมกายในคัมภีร์ใบลานภาษาเขมร)
พระวีรชัย เตชงฺกุโร
ดร.กิจชัย เอื้อเกษม ( การทำสมาธิในคัมภีร์อักษรธรรม)
ดร.ชัยสิทธิ์ สุวรรณวรางกูล (ร่องรอยธรรมกายในคัมภีร์ตถาคตครรภะ)
ดร.ชนิดา จันทราศรีไศล บ.ศ.9
ร่องรอยธรรมกายในคันธาระและเอเชียกลาง
หลักฐานธรรมกายในเอเชียอาคเนย์
สุปราณี พณิชยพงศ์ บ.ศ.9 (ร่องรอยธรรมกายในคัมภีร์จตุรารักขา)
หนังสืออื่นๆ
๓. หลักฐานธรรมกายในคัมภร์พุทธโบราณ ครั้งที่ ๓ คลิกลิงค์
๔. หลักฐานพุทธศาสนาในอัฟกานิสถาน บรรยายโดย ดร.เซมายาไลย์ ทาร์ซี คลิกลิงค์
๖. ศึกษาพระพุทธศาสนาผ่านภาษาจีน คลิกลิงค์
o อักษรเทวนาครี คืออักษรที่ใช้เขียนภาษาสันสกฤต ภาษาฮินดี ภาษามราฐี ภาษาบาลี ภาษาสินธี ภาษาเนปาล และภาษาอื่น ๆ ในประเทศอินเดีย
พยัญชนะ
क(ก) ,k, ख(ข) ,kʰ, ग(ค) ,g, घ(ฆ) ,gʱ, ङ(ง) ,ŋ, ह(ห) ,ɦ, (กขคฆงห)
च(จ) ,c,t͡ʃ, छ(ฉ) ,cʰ,t͡ʃʰ, ज(ช) ,ɟ,d͡ʒ, झ(ฌ) ,ɟʱ,d͡ʒʱ, ञ(ญ) ,ɲ, य(ย) ,j, श(ศ) ,ɕ,ʃ, (จฉชฌญยศ)
ट(ฏ) ,ʈ, ठ(ฐ) ,ʈʰ, ड(ฑ) ,ɖ, ढ(ฒ) ,ɖʱ, ण(ณ) ,ɳ, र(ร) ,r, ष(ษ) ,ʂ, (ฏฐฑฒณรษ)
त(ต) ,t̪, थ(ถ) ,t̪ʰ, द(ท) ,d̪, ध(ธ) ,d̪ʱ, न(น) ,n, ल(ล) ,l, स(ส) ,s, (ตถทธนลส)
प(ป) ,p, फ(ผ) ,pʰ, ब(พ) ,b, भ(ภ) ,bʱ, म(ม) ,m, व(ว) ,ʋ, (ปผพภมว)
สระ किกิ, कीกี, कुกุ, कूกู, केเก, कก, काกา, कौเกา, कोโก, कैไก, कंกํ, कः*กะ, क्**กฺ, कृกฺฤ, कॄกฺฤๅ, कॢกฺฦ, कॣกฺฦๅ (กิ กี กุ กู เก ก กา เกา โก ไก กํ กะ กฺ )
สระ अอะ, इอิ, उอุ, ऋฤ, ऌฦ, आอา, ईอี, ऊอู, ॠฤๅ, ॡฦๅ (อะ อิ อุ ฤ ฦ อา อี อู ฤๅ ฦๅ)
o ภาษาบาลี คือภาษาของแคว้นมคธในอดีต เป็นภาษาที่พระพุทธเจ้าเทศนา เป็นภาษาที่ใช้ในการสังคายนาพระไตรปิฎก
o เส้นทางสายไหม คือเส้นทางการค้าโบราณจากประเทศจีน เริ่มต้นที่ฉางอัน ตุนหวงผ่านเอเชียกลางไปดินแดนตะวันตก ยาว 10,000 กม.
o เอเชียกลาง คือดินแดนที่อยู่ในเส้นทางสายไหม เช่น กุชา เทอร์ฟาน คิซิล โขตาน ปัจจุบันคือเตอร์กีสถาน และมณฑลซินเกียง ประเทศจีน
o ดินแดนคันธาระ คือ พื้นที่ของอาณาจักรโบราณ แบคเทรีย เป็นประตูสู่เอเชียกลาง สถานที่พบร่องรอยพระพุทธศาสนามากคือ แคสเมียร์หรือกัศมีร์ บามิยัน กิลกิต ฮัดดา บาจัวร์ ปัจจุบันคือปากีสถาน อัฟริกานิสถาน มีกษัตริย์ที่ยังให้พุทธศาสนารุ่งเรืองที่สุดคือ
พระเจ้ามิลินทร์ พ.ศ.388 เป็นกษัตริย์เชื้อสายกรีก สืบเนื่องจากพระเจ้าอเล็กซานเดอร์ ปรากฎอยู่ในมิลินทปัญหาสูตร
พระเจ้ากนิษกะ พ.ศ. 500-600 ราชวงศ์กุษานะ ส่งผ่านพระพุทธศาสนาไปจีน
o อินเดียโบราณ พระพุทธศาสนารุ่งเรืองที่สุดในสมัย
พระเจ้าอชาตศัตรู แห่งแคว้นมคธ รวมแคว้นโกศล (หลังพุทธปรินิพพาน ทำการสังคายนาพระไตรปิฎก ครั้งที่ 1)
พระเจ้าอโศก (พ.ศ. 218-260) สังคายนาพระไตรปิฎกครั้งที่ 3, สมณทูต 9 สายออกไปเผยแผ่ สร้างสถูป 84,000 แห่ง
พระเจ้าศีลาทิตย์ (พ.ศ.1149-1190) มีศูนย์กลางพระพุทธศาสนาคือนาลันทา การเดินทางของพระถังซำจั๋ง
o ลังกา คือศูนย์กลางเถรวาท ในยุคสมัย
พระเจ้าเทวานัมปิยติสสะ (พ.ศ. 236 – 276) พระสมณทูตคือพระมหินทเถระ(โอรสพระเจ้าอโศก) ทรงสร้างวัดมหาวิหาร ถูปารามเจดีย์ อาราธนาภิกษุณึจากอินเดียมาบวชกุลธิดา
พระเจ้าวัฏฏคามินีอภัย ประมาณ พ.ศ. 460 ได้ทำการสังคายนา และจารึกพระไตรปิฎกเป็นอักขระเป็นครั้งแรก ทรงสร้างวัดอภัยคีรีวิหาร
พระเจ้าวิชัยพาหุที่ 1 พ.ศ. 1609 ทรงฟื้นฟูศาสนา ทรงอาราธนาพระสงฆ์จากพม่ามาอุปสมบทในลังกา
พระเจ้าปรักกรมพาหุ (พ.ศ. 1697 – พ.ศ. 1730) ทรงรวมสงฆ์เป็นหนึ่ง ทรงสถาปนาสมเด็จพระสังฆราชเป็นครั้งแรก พระพุทธศาสนาลังกาวงศ์รุ่งเรืองมาก เผยแผ่มายังดินแดนสุวรรณภูมิ
หรือคลิกลิงค์เพื่อดูรูปประกอบและร่องรอยธรรมกาย (กำลังปรับปรุงข้อมูล)
| เนื้อหาในคัมภีร์ | บันทึกด้วยอักษร/ภาษา | สถานที่พบ | |
| ๑ | พระอุปคุปต์ได้กล่าวแก่มาร (मार) ว่า ข้าพเจ้าได้เห็นแต่ธรรมกาย(धरर्मकायो) แต่ไม่เห็นรูปกาย (रूपकायो) ขอท่านจงบันดาลให้ข้าพเจ้าได้เห็นรูปกาย ของพระทศพล (दसबल)ด้วย | อักษรเทวนาครี, ภาษาสันสกฤต धरर्मकायो मया तस्य दृष्टस्त्रैलोक्यनाथस्य । काझ्यनाद्रनिभिस्तस्य न दृष्टो रूपकायो में ।। तदनुपममनग्रह प्रत त्यमहि ददिर्शय बुद्धवगिरह । प्रयिनधकिमती हा नास्ता में दराबलरूपकृतहलो यह ।। |
คัมภีร์สันสกฤต คัมภีร์ทิเบต คัมภีร์จีน |
| ๒ | 1 พระผู้มีพระภาค(द्भगवता)ตรัสว่า ธรรมกายคือพุทธะ(बुद्धा) คือภควันต์ (भगवन्तः) 2 เธอพึงเห็นเราจากการเข้าถึงธรรมกาย (धरर्मकायो) |
อักษรเทวนาครี, ภาษาสันสกฤต 1 उक्तं ह्येतद्भगवता – धर्मकाया बुद्धा भगवन्तः । 2 धर्मकायपरिनिष्पत्तितो मां भिक्षवो द्रक्षयथ । |
คัมภีร์สันสกฤต คัมภีร์ทิเบต คัมภีร์จีน |
| ๓ | กล่าวถึงการทำสมาธิพุทธานุสติ ที่เมื่อปฏิบัติด้วยดีแล้วจะเป็นเหตุให้ได้รับการปกปักรักษา จากมนุษย์และอมนุษย์ ดึงดูดแต่สิ่งที่ดีงามเข้ามาหา ขับไล่สิ่งที่ไม่ดีงามทั้งหลาย และทำให้ ผู้ปฏิบัติมีญาณทัสนะที่กว้างไกล รู้แจ้งสัจธรรมที่เหนือคำบรรยาย และเข้าถึงธรรมชาติ อันสูงสุดของสรรพสิ่ง ที่เรียกว่า ตกตฺวา หรือ ตถตา ซึ่งหมายถึงธรรมกาย | อักษรคุปตะตัวตรง ภาษาสันสกฤตแบบผสม (พบชิ้นส่วนคัมภีร์ในภาษาคานธารี อายุคัมภีร์ราว พ.ศ. 450-700) |
คาห์ดาลิค บริเวณโดโมโกโอเอซิส (Domoko Oasis) เอเชียกลาง เส้นทางสายไหม |
| ๔ | 1 ธรรมกายคือพระนามของพระตถาคต 2 พระปัจเจกพุทธเจ้าทรงมีธรรมกายมาก 3 พระอริยสาวกมีธรรมกาย ธรรมกายเติบโตได้ พระพุทธองค์เป็นผู้ให้กำเนิดและบำรุงเลี้ยงธรรมกายของอริยสาวกให้เติบโต 4 บุคคลใดยัง “ธรรมกาย”ให้สว่างแล้วทั้งสิ้น อันเป็นบ่อเกิดแห่งรัตนะทั้งหลาย |
1 ตถาคตสฺส เหตํ วาเสฏฺฐา อธิวจนํ ธมฺมกาโย อิติปี … 2 ภวนฺติ ปจฺเจกชินา สยมฺภูฯ มหนฺตธมฺมา พหุธมฺมกายา 3 สํวทฺธิโตยํ สุคต รูปกาโย มยา ตว อานนฺทิโย ธมฺมกาโย มม สํวทฺธิโต ตยาฯ 4 ธมฺมกายญฺจ ทีเปนฺติ เกวลํ รตนากรํ วิโกเปตํ น สกฺโกนฺติ โก ทิสฺวา นปฺปสีทติฯ |
พระไตรปิฏกบาลี ฉบับตีพิมพ์ |
| ๕ | หลังจากเข้าถึงความว่าง จะเห็นพระพุทธองค์ (คนละองค์กับบริกรรมนิมิต) การระลึกถึงคุณ พระพุทธเจ้าอย่างต่อเนื่องจะทำให้เห็นพระองค์ ทั้งกลางวันและกลางคืน ทำให้จิตไม่หวั่นไหว ไม่มีความทุกข์หรือความกลัวแม้ในเวลาจะละสังขาร | อักษรกิลกิต-บามิยัน พราหมี ภาษาสันสกฤต |
บามิยัน, อัฟกานิสถาน ดินแดนคานธาระ |
| ๖ | โพธิสัตว์ (बोधिसत्व) ผู้มุ่งสู่โพธิญาณด้วยกำลังแห่งสมาธิ ต้องไม่ทำความเข้าใจกำลังอันแท้จริงของตถาคต จากรูปกาย (रूपकाय) นั่นก็เพราะ กำลังอันแท้จริงแห่งพุทธะ อยู่ที่ธรรมกาย (धरर्मकायो) ไม่ใช่รูปกาย | อักษรเทวนาครี ภาษาสันสกฤต तस्मात्तरह कुमार बोधनित्त्वेत महासत्त्वेन न रूपकायतम्तथागतः प्रज्ञातव्यः । तत् कस्य हेतीः धर्मकाया हविद्धा भगवन्तो धर्मकायप्रभावतिाश्च न रूपकायप्रभावतिाः।। |
คัมภีร์สันสกฤต คัมภีร์ทิเบต คัมภีร์จีน |
| ๗ | เมื่อได้ยินว่า ธรรมกายแห่งบรุษนั้นได้บังเกิดขึ้น เมื่อบุรุษนั้นเข้าถึงธรรมกาย (धरर्मकायो) สนัทกุมาร ดำริว่า เราจะขับเพลงสรรเสริญพระตถาคตพระองค์นั้น | อักษรเทวนาครี ภาษาสันสกฤต शूरुत्वान नरसहिस्य धर्मकायमुपम्थतिं । सनत्कुमारो चन्तेतसिंस्तवामतिथागतं । |
คัมภีร์สันสกฤต คัมภีร์ทิเบต คัมภีร์จีน |
| ๘ | กล่าวถึงสิ่งที่เหมือนกันของพุทธทั้งหลายในการก่อนที่ท่านได้สั่งสมบุญ และญานอันทำให้ท่านได้บรรลุธรรมกายและได้โปรดสรรพสัตว์ทั้งหลาย | อักษรเทวนาครี ภาษาสันสกฤต तुरभि_ कारने माम् य मर्वबुद्धानां पूर्वपुण्यज्ञानमंभारममुदागमतः अरमकायपरनिपिपत्ततिः अर्थचर्षया च लोकम्य । |
คัมภีร์สันสกฤต คัมภีร์ทิเบต คัมภีร์จีน |
| ๙ | โพธิสัตว์มีขุมสมบัติใหญ่อันเนื่องมาจากมหาอภิญญาและธรรมกาย(धरर्मकायो)อันประกอบด้วยสมาธิอันไม่มีประมาณผู้ซึ่งได้รับพุทธาภิเษกจากพระพุทธเจ้าทั้งหลาย | อักษรเทวนาครี ภาษาสันสกฤต दनम्या बोधगित्तवभूमी बोधमित्त्वो महर्द्धविज्च [व्यवम्चाप्यते महाभज्िजलाभात संपुरणधर्मकायश्चापुरमागममाधिारणीमुवम्भरणादानबम्ब नदिरनने वनरुतो व्दवन्थापुयते । तुषतिभवनबामादनिरिमाणनदिर्तनात्। |
คัมภีร์สันสกฤต คัมภีร์ทิเบต คัมภีร์จีน |
| ๑๐ | แปลจากเนื้อหาเต็มคาถา ชนเหล่าใดเห็นเราโดยรูป ชนเหล่าใดนึกถึงเราโดยถ้อยคำ วิธีคิดของพวกเขาผิดพลาด พวกเขาย่อมไม่เคยเห็นเราเลยในกาลไหนๆพึงเห็นพระพุทธเจ้าทั้งหลายโดยธรรม กายของพวกพระองค์ประกอบด้วยธรรมพระพุทธเจ้าทรงเป็นธรรมดาโดยตรง ไม่อาจรับรู้ได้โดยอุบาย |
อักษรคุปตะตัวตรง ภาษาโขตานโบราณ | วัดถ้ำโมเกา ตุนหวง เอเชียกลาง เส้นทางสายไหม |
| ๑๑ | 1 การแห่งพระตถาคตคือธรรมกาย(धरर्मकायो)อันเกิดจากทาน ศีล สมาธิ ปัญญา วิมุตติญาณทัศนะ 2 อานนท์ ธรรมกาย(धरर्मकायो)เป็นกายของตถาคตที่ไม่ได้ประกอบไปด้วยเนื้อหนัง เป็นกายอันเป็นโลกุตระซึ่งอยู่เหนือโลกธรรมทั้งปวง เป็นกายของตถาคตอันไม่มีอาพาธ อันอาสวะทั้งหลายสิ้นไป เป็นกายของตถาคตที่เป็นอสังขตะ |
อักษรเทวนาครี ภาษาสันสกฤต 1 धरर्मकायो हमिार्षाः तथागतकायो दाननर्िजातः शीलानर्जातः समाधनिर्जातः प्रज्ञानर्जिातो वमिक्तनिर्जिातो वमिक्तज्ञानदर्- 2 अप तु भदन्तानन्द धरर्मकायास्तथागता मामषिकायाः। लोकोत्तरकायास्तथागताः सर्वलोकधर्मसमतक्रान्ताः अनाबाधस्तथागतस्य कायः सर्वास्रववनिवृतः । असंस्कृतस्तथागतस्य कायः सर्वसंख्यावगितः । तस्य भदन्तो व्याधमिच्छितीत्ययुक्तमसदृशम् |
คัมภีร์สันสกฤต คัมภีร์ทิเบต คัมภีร์จีน |
| ๑๒ | กล่าวถึงการเข้าไปสู่ธรรมชาติว่าจะต้องเข้าไปในธรรมภายในอันเป็นตำแหน่งที่พระสถูปซึ่งเปรียบด้วยอัตภาพแห่งธรรมอันลึกซึ้งประดิษฐานดีแล้วและในกลางนั้นจะเห็นพระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมอยู่ (สื่อถึงองค์พระในดวงธรรม) |
อักษรที่เขียน คุปตะตัวตรง ภาษาที่เขียน สันสกฤตแบบผสม |
เอเชียกลาง |
| ๑๓ | อะไรคือความเหมือนกันแห่งกาย กล่าวคือตัวเรา ตถาคต (तथागता) อื่น อรหันต์ (अर्हन्तः)และสัมมาสัมพุทธ (बुद्धा)ทั้งหลาย และนั่นก็คือธรรมกาย (धरमकाये) อันประกอบด้วยรูปลักษณะ กับทั้งอนุพยัญชนะนั่นเอง |
อักษรเทวนาครี ภาษาสันสกฤต तत्र कतमा कायसमता यदुत अहं च ते च तथागता अर्हन्तः सम्यक्संबुद्धा धर्मकायेन च० रूपलक्षणानुव्यञ्जनकायेन च समा नर्विशिष्टिा अन्यत्र वैनेयवशमुपादाय । |
คัมภีร์สันสกฤต คัมภีร์ทิเบต คัมภีร์จีน |