วิธุรบัณฑิต บำเพ็ญสัจจบารมี (๔)
มนุษย์ต่างเสาะแสวงหาความรู้ต่างๆ จากตำรับตำราบ้าง จากประสบการณ์ของคนรุ่นก่อน ผนวกกับประสบการณ์ของตัวเองบ้าง เพียงเพื่อให้รู้วิธีการประกอบอาชีพ ที่จะนำมาซึ่งปัจจัย ๔ สำหรับหล่อเลี้ยงร่างกายให้เป็นอยู่ในโลกนี้ได้อย่างสะดวกสบาย ยังมีความรู้ที่ยิ่งไปกว่านั้นอีก เป็นความรู้ที่สามารถขจัดปัญหา และความทุกข์ทั้งปวงได้ ซึ่งเกิดจากการทำใจหยุดใจนิ่งที่ศูนย์กลางกายฐานที่ ๗ ยิ่งใจหยุดนิ่งได้มากเท่าไร ความรู้อันบริสุทธิ์จากภายในก็จะพรั่งพรูขึ้นมา เป็นความรู้ที่สมบูรณ์ที่จะนำพาชีวิตเราไปสู่ความสุข และความสำเร็จตลอดไป
มีธรรมภาษิตใน ฆราวาสธรรม ตอนหนึ่งว่า
“ผู้ครองเรือนไม่ควรบริโภคอาหารที่มีรสอร่อยแต่ผู้เดียว ไม่ควรซ่องเสพถ้อยคำให้ติดอยู่ในโลก ที่ไม่เกื้อกูลต่อสวรรค์และนิพพาน เพราะถ้อยคำเช่นนั้น ไม่ทำให้ปัญญาเจริญได้เลย ผู้ครองเรือนพึงเป็นผู้มีศีล สมบูรณ์ด้วยวัตร ไม่ประมาท มีปัญญาเครื่องสอดส่องเหตุผล มีความประพฤติถ่อมตน ไม่เป็นคนตระหนี่ถี่เหนียว เป็นผู้สงบเสงี่ยม มีวาจาเป็นมิตร”
ผู้รู้ทั้งหลายที่ผ่านประสบการณ์ชีวิตมามาก ต่างมีความเห็นพ้องตรงกันว่า ชีวิตการครองเรือนนั้นมีสุขน้อยแต่มีทุกข์มาก อีกทั้งยังเต็มไปด้วยความคับแค้นใจ ร่ำพิไรรำพัน ชีวิตการครองเรือนที่จะไม่มีทุกข์นั้น เป็นสิ่งที่หาได้ยากยิ่ง เพียงแต่ว่าใครจะทุกข์มากหรือทุกข์น้อยกว่ากัน ถ้าจะให้มีทุกข์น้อยที่สุด ต้องมีศิลปะในการครองเรือน ซึ่งเราจะได้รับฟังรายละเอียดไปพร้อมๆ กัน เป็นสาระที่อยู่ในฆราวาสธรรมและราชสวดีธรรม
เรื่องราวของพระโพธิสัตว์ตอนที่แล้ว กล่าวถึงตอนที่ ปุณณกยักษ์เล่นสกาชนะพระราชา แล้วขอเลือกวิธุรบัณฑิจเป็นรางวัล ปุโรหิตพระโพธิสัตว์ท่านนี้เป็นสุดยอดแห่งมหาบัณฑิตของชมพูทวีป เป็นมหาปราชญ์ผู้เรืองปัญญา เนื่องจากพระราชารู้ว่าหากปุณณกยักษ์นำตัวท่านไปแล้ว พระองค์จะไม่ได้รับฟังธรรมกถาอันไพเราะและมีคุณค่าอีกต่อไป จึงขอฟังธรรมเป็นครั้งสุดท้ายก่อนที่ปุโรหิตจะจากพระองค์ไป
* พระราชาทรงเชิญพระโพธิสัตว์ว่า “ข้าแต่ท่านบัณฑิต เมื่อท่านจากไปแล้ว ยากที่ข้าพเจ้าจักได้ฟังธรรมกถาอันไพเราะ ขอเชิญท่านนั่งบนธรรมาสน์แสดงธรรมแก่ข้าพเจ้า ณ บัดนี้เถิด” พระราชาตรัสถามปัญหาในฆราวาสธรรมว่า “ท่านวิธุรบัณฑิต คฤหัสถ์ผู้ครองเรือน ควรประพฤติตัวอย่างไรจึงจะปลอดภัย ควรสงเคราะห์ใครบ้าง ทำอย่างไรจึงจะชื่อว่ามีปกติกล่าวคำสัตย์ เมื่อจากโลกนี้ไปสู่โลกหน้า ทำอย่างไรจึงจะไม่เศร้าโศกได้”
พระโพธิสัตว์แสดงธรรมท่ามกลางพระราชาทั้งหลายว่า “ผู้ครองเรือนไม่ควรคบหญิงสาธารณะเป็นภริยา ไม่ควรบริโภคอาหารมีรสอร่อยแต่เพียงผู้เดียว ไม่ควรซ่องเสพถ้อยคำที่ทำให้ติดอยู่ในโลก ซึ่งไม่เกื้อกูลต่อหนทางสวรรค์และพระนิพพาน เพราะถ้อยคำเช่นนั้นไม่ทำให้ปัญญาเจริญได้เลย ผู้ครองเรือนพึงเป็นผู้มีศีล สมบูรณ์ด้วยวัตร ไม่ประมาท มีปัญญาเครื่องสอดส่องเหตุผล มีความประพฤติอ่อนน้อมถ่อมตน ไม่พึงเป็นคนตระหนี่เหนียวแน่น เป็นผู้สงบเสงี่ยม มีวาจาน่าคบเป็นสหาย อ่อนโยน
ผู้ครองเรือนพึงเป็นผู้สงเคราะห์มิตร รู้จักจำแนกแจกทาน พึงให้การบำรุงสมณพราหมณ์ด้วยข้าวนํ้าทุกวัน ผู้ครองเรือนพึงเป็นผู้ใคร่ธรรม หมั่นไต่ถามในข้อธรรม พึงเข้าไปหาท่านผู้มีศีล เป็นพหูสูต ให้ไต่ถามท่านด้วยความเคารพ ทรงจำอรรถและธรรมที่ได้สดับมาแล้ว เมื่อประพฤติตนเช่นนี้ จึงจะชื่อว่าเป็นผู้อยู่อย่างปลอดภัย เป็นผู้สงเคราะห์คนอื่นอย่างแท้จริง ได้ชื่อว่าเป็นผู้ไม่เบียดเบียนคนอื่น ผู้ประพฤติตนเช่นนี้ได้ชื่อว่ามีปกติกล่าวคำสัตย์ ครั้นจากโลกนี้ไปจะไม่เศร้าโศก มีแต่จะพบความสุขในสัมปรายภพอย่างเดียว” จากนั้นพระโพธิสัตว์ได้ลงจากบัลลังก์และกลับบ้านของตน
ขณะเดียวกันนั้น ปุณณกยักษ์รุ่มร้อนใจเพราะคิดถึงธิดานาคกัญญา อยากนำท่านวิธุรบัณฑิตไปแลกกับธิดานาคกัญญาโดยเร็วที่สุด แต่ท่านปุโรหิตปรามว่า “ท่านอย่าได้รุ่มร้อนใจไปเลย เราเป็นผู้มีอุปการะมากต่อท่าน เพราะไม่เห็นคล้อยตามพระราชา จึงพูดไปตามความจริงเท่านั้น ดังนั้นท่านจงรู้ว่าเราเป็นใหญ่ในตัวเอง เราขอพำนักอยู่กับครอบครัวอีก ๓ วัน เพื่อสั่งสอนบุตรและภรรยา จากนั้นเราจะไปกับท่าน”
ปุณณกยักษ์ฟังแล้วคิดว่า บัณฑิตนี้พูดจริง ท่านมีอุปการะแก่เราอย่างมาก หากท่านจะขอให้เราพักอยู่ ๗ วัน หรือครึ่งเดือน เราก็จะยับยั้งอยู่ เมื่อปุโรหิตกลับถึงบ้าน ได้แจ้งภรรยาบุตรธิดาและทุกคนว่า “พระราชาได้พระราชทานพ่อให้แก่มาณพคนนี้แล้ว พ่อคงมีความสุขในบ้านหลังนี้ได้อีกเพียง ๓ วัน ก็ต้องอำลาจากไป”
ทุกคนพากันร้องไห้ด้วยความอาลัยอาวรณ์ ท่านได้ปลอบใจให้ทุกคนหายเศร้าโศกว่า “ท่านทั้งหลาย อย่าวิตกไปเลย อย่าเศร้าโศกพิไรรำพันไปเลย สังขารทั้งปวงไม่เที่ยง ไม่ยั่งยืน มีความแปรปรวนไปเป็นธรรมดา ยศที่สมมติ ย่อมมีวิบัติเป็นที่สุด” จากนั้นได้แสดงธรรมมกถาชื่อราชวสดีธรรมให้ทุกคนฟังเป็นครั้งสุดท้าย เป็นธรรมะที่จะทำให้ผู้เข้าไปสู่ราชสกุลแล้วได้ลาภสักการะ ได้ยศ มีชื่อเสียง และเป็นที่ยอมรับของราชตระกูล
เนื้อหาย่อๆ เกี่ยวกับราชวสดีธรรมมีว่า ในสมัยก่อน ผู้เข้าไปปฏิบัติราชกิจในราชสำนักเรียกว่าราชเสวก เมื่อพระราชายังไม่รู้จักดีพอ ราชเสวกนั้นไม่ควรทำตนกล้าเกินไปหรือหวาดกลัวเกินไป จะต้องมีความอ่อนน้อมถ่อมตน ตั้งใจทำราชกิจทุกอย่างด้วยความเที่ยงตรง ต้องมีไหวพริบปฏิภาณ ต้องศึกษาข้อห้ามและข้ออนุญาตในราชสำนักจนแตกฉาน ต้องไม่คะนองกาย วาจา ไม่ขโมยทรัพย์จากพระคลังหลวง ไม่เห็นแก่นอน ไม่พึงดื่มสุราเมรัย ไม่พึงฆ่าเนื้อในสถานที่พระราชทานอภัยทาน
ราชเสวกไม่ควรวางใจว่า พระราชาเป็นสหาย ไม่ควรถือตนว่าเป็นนักปราชญ์ราชบัณฑิตที่พระราชาทรงบูชา เมื่อพระราชาทรงปูนบำเหน็จรางวัลให้แก่กรมกองต่างๆ ก็ให้มีมุทิตาจิต ต้องรู้โอนอ่อนผ่อนตามเหมือนคันธนู และพึงไหวตามเหมือนไม้ไผ่ พึงเป็นผู้รู้จักประมาณในโภชนะ ต้องเลี้ยงดูมารดาบิดา หมั่นหาโอกาสเข้าหาสมณพราหมณ์เพื่อสนทนาธรรมโดยเคารพ นี้เป็นเพียงบทสรุปของราชวสดีธรรมโดยย่อ รายละเอียดในพระไตรปิฎกบันทึกไว้ว่า พระโพธิสัตว์แสดงธรรม ๓ วัน จึงจะจบ แต่หลวงพ่อย่อลงมาเหลือเพียงเท่านี้
หลังจาก ๓ วัน ผ่านไป รุ่งขึ้นพระโพธิสัตว์ได้อำลาบุตรธิดา ภรรยาและข้าทาสบริวาร เพื่อออกเดินทางไปกับยักษ์ ชาวเมืองรู้ว่า มหาปุโรหิตจะจากไป ต่างมาประชุมกันเพื่อส่งท่านที่หน้าพระลานหลวง ท่านได้สั่งสอนชาวเมืองให้ตั้งอยู่ในธรรม และให้คลายจากความโศกเศร้า จึงอำลาจากไป ส่วนท่านจะต้องไปตกระกำลำบาก ถูกควักเนื้อหัวใจเพื่อเป็นบรรณาการแด่พญาวรุณนาคราชหรือไม่ ต้องติดตามกันในตอนต่อไป
เราจะเห็นว่า ธรรมดาของบัณฑิตทั้งหลาย ท่านสามารถเป็นที่พึ่ง เป็นขวัญและกำลังใจให้กับมหาชนทั้งหลายได้ แม้ท่านจะอยู่ในภาวะวิกฤติก็ตาม การรักษาใจให้เป็นปกติท่ามกลางความทุกข์ที่กำลังจะเกิดขึ้น เป็นสิ่งที่บัณฑิตนักปราชญ์ทั้งหลายได้ประพฤติปฏิบัติกันมาแล้ว เพราะท่านตระหนักดีถึงการพบและการพราก มีพบก็ต้องมีจาก การจะให้ชีวิตดำเนินไปอย่างราบรื่นตลอดนั้น เป็นสิ่งที่ทำได้ยาก การยกใจให้อยู่เหนือปัญหาและความทุกข์ที่กำลังจะเกิดขึ้น เป็นทางมาแห่งความสุขทางหนึ่ง และเป็นทางสว่างของชีวิต ดังนั้นให้ทุกคนศึกษากันไว้และหมั่นประพฤติธรรม ให้ใจเราพร้อมที่จะรับกับทุกสถานการณ์ แม้พบปัญหารอบด้าน ขออย่าได้ทิ้งธรรมกันทุกคน
* มก. วิธุรชาดก เล่ม ๖๔ หน้า ๔๐๔
พระธรรมเทศนา โดย หลวงพ่อธัมมชโย (คุณครูไม่ใหญ่)
ที่มา https://buddha.dmc.tv/dhamma/6832
ต้นฉบับ หนังสือ ธรรมะเพื่อประชาชน ฉบับศาสดาเอกของโลก
กลับสู่
สารบัญธรรมะเพื่อประชาชน สำหรับไฟล์เสียง, วีดีโอ และ Article
สารบัญ หนังสือธรรมะเพื่อประชาชน
น้อมกราบอนุโมทนาบุญกับโอวาท
คำสอนและธรรมทานอันทรงคุณค่า
หลวงพ่อธัมมชโย #คุณครูไม่ใหญ่
ด้วยความเคารพอย่างสูงยิ่ง สาธุครับ
🏵️🌺🌸💮🌼🌷🌷🌼💮🌸🌺🏵️